Ərəb, xüsusən Məğrib mediası futbol üzrə dünya çempionatına, yarımfinaldakı Fransa-Mərakeş qarşılaşmasına o qədər siyasi məna yükləyirdi ki. Və yalnız onlar da deyil. Məğribin, keçmiş fransız Afrikasının kolonial keçmişi üzərində triumfunu gözləyirdilər. Bir az irəli gedib, “Mərakeş 1956-cı ildən sonra Fransanı ikinci dəfə məğlub edəcək” deyənlər də vardı. Nəticə gözləntilərə uyğun deyil-hesab 2:0 Fransa yığmasının xeyrinə oldu.
Amma Mərakeşin bu çempionatdakı iştirakı bütün hallarda uğurludur. İlk dəfə bir ərəb və Afrika klubu bu qədər uğurlu performans göstərə, yarımfinala qədər yüksələ bilib.
Mərakeşin tanınması baxımından da çempionatın düşərli olacağını söyləmək olar.
Adətən, Mərakeş faunası deyiləndə əvvəllər zərərvericililər-periodik olaraq Afrika və Asiyada əkinləri məhv edən Mərakeş çəyirtkəsi yada düşürdü. İndi Mərakeş yığmasının simvolu olduğundan dünya yüz il əvvəl kökü kəsilmiş Atlas aslanları (Şimali Afrika dağ şirləri) ilə də maraqlanmağa başladı. “Google”da müxtəlif dillərdə “Atlas aslanı” söz birləşməsi üzrə aramalar öndə gələnlər içərisindədir.
Fransa ilə mürəkkəb münasibətlər sistemi bu matç ərəfəsi gedən qəribə psixoloji savaşla yenə özünü göstərdi: bu, yalnız kolonial keçmişlə də bağlı deyil, Paris-Rabat əlaqələri son illər ziqzaqvari inkişaf edir, “ərəb baharı”ndan sonra xeyli gərginliklər də müşahidə olunur. Bəzi ekspertlərin Fransanın Afrikanı, müsəlman Şərqini yenidən nəzarətə almaq üçün apardığı hibrid müharibə kimi dəyərləndirdiyi “ərəb baharı” digər Məğrib ölkəsində- Tunisdə başlamış, başqa bir Məğrib ölkəsində Liviyada hələ də bitməyən vətəndaş müharibəsinə gətirib çıxarmışdı.
Mərakeşin təbii sərvətləri, coğrafi mövqeyi, ABŞ -la (NATO-dan kənar ən yaxın müttəfiq statusu), Avropa İttifaqı ilə malik olduğu xüsusi əlaqələrə görə digər Məğrib ölkələrindən daha çox cəlbedicidir. Üstəlik, böyük etnik azlığa malik olması və Qərbi Səhranın mərkəzi hakimiyyəti qəbul etməyən yerli səhra bədəvilərinin müəyyən dövr silahlı mübarizə aparması üzündən ölkə daxilində kifayət qədər həssas, manipulyasiyalara açıq əhali kütləsi var. Qərbi Səhra üzərində Mərakeşin suverenliyi Avropa dövlətləri və beynəlxalq qurumlar tərəfindən indi də mübahisələndirilir, əsas etnik azlıq olan hami-bərbər əhalisinin dil hüquqları uğrunda mübarizəsi Avropadakı (əsasən Fransa, Belçika və Skandinaviya ölkələrində) diasporun dəstəyi ilə bəzən nəzarətdən çıxma təhlükəsi yaradırdı. Amma Mərakeş o qasırğadan qurtula bildi. Baxmayaraq ki, yerli bərbər dillərindən birinə rəsmi status verildi, həm də o dilin daşıyıcıları qədim tifinaq əlifbasını da bərpa ediblər.
Yeri gəlmişkən, “ərəb baharı” və Bakıda Avroviziya müsabiqəsi eyni vaxta təsadüf edirdi. Yarışın qalibi Mərakeş-bərbər əsilli İsveç nümayəndəsi Lorin (Zeynəb Nora Təlhavi) olmuşdu. O zaman Lorinin final çıxışından imtina etməsi, mətbuat konfranslarında hansısa siyasi çıxışlar etməsi, beləcə Azərbaycan əleyhinə “Sing For Democracy” kampaniyasına dəstək verməsi, ya da Mərakeşdəki bərbərləri inqilaba səsləməsi üçün çoxsaylı çağırışlar var idi. O gəldi, oxudu və heç bir kampaniyaya da qatılmadı. Qurulan oyunları pozub Azərbaycanın və tarixi Vətəninin ünvanına xoş sözlər dediyinə görə xeyli qınandı da.
Futbol idman növləri içərisində yalnız kütləviliyə görə deyil, həm də güclü sosial inteqrasiya gücünə görə fərqlənir. Hərdən yarızarafat, yarıgerçək deyirlər ki, Argentinanı iki simvol birləşdirir-tanqo və futbol. Xüsusən 90-cı illərin sonlarında başlamış iqtisadi böhran dövrü Argentinanın bütövlüyünün qorunmasında, separatizmin qarşısının alınmasında milli komandanın dünya çempionatlarındakı uğurlarının da rolu olduğu deyilir. Mərakeş yığmasının çempionatdakı uğurlu iştirakı da, təxminən eyni effektlidir- sami-hami mənşəliləri (ərəbləri və bərbərləri) yenidən, kolonial keçmişdə olduğu kimi Avropaya qarşı bir cəbhədə birləşdirə bildi: hələlik futbol meydançalarında və azarkeş tribunalarında.
Fransa futbolu ilə bağlı 90-cı illərdən bəri çox populyar bir lətifə var. Hər dəfə hansısa Afrika klubu ilə oyunu uduzanda deyirlər ki, qaradərililər qaradərililərə qarşı oynadı, amma məğlub fransızlar oldu. Çünki o illərdən bəri Fransa klublarının, xüsusən yığmasının əsas heyətində qaradərililər çoxluq təşkil edir. Bu dəfə “fərqli oldu” deyə bilərik- qaradərililər qarabuğdayılara (ərəb və bərbərlər) qarşı oynadı. Fransızlar qalib oldu, məğriblilər də məğlub deyil. Qələbədən sonra Yelisey sarayı qarşısında yaranmış qələbəliksə diqqətimi xüsusi çəkdi – nə Marselyoza oxuyan vardı, nə “Fransa” çığıran, kütlə “bir, iki, üç – yaşasın Əlcəzair!” şüarı qışqırırdı. Sanki iki Məğrib ölkəsi bir-birinə qarşı oynayıbmış.
Bu çempionatın bir faydası da o oldu ki, azərbaycanlılar bundan sonra Mərakeşin yalnız fəsin (Osmanlıda işlənmiş kişi baş geyimi) və Jadenin (“Klon” serialının baş qəhrəmanlarından biri, Azərbaycan dublyajında ad “Hade” kimi gedir) Vətəni kimi tanımayacaq. Ən azı, buna ümid edirik. (Publika.az)
Cəmaləddin Quliyev
